کاوش موضوع صور فلکی
صفحه اصلی
صور فلکی
صورت فلکی یا پیکر آسمانی (به انگلیسی: constellation)، به گروهی از ستاره‌ها گفته می‌شود که اگر از زمین به آن‌ها نگاه کنیم، شکل یا الگویی خاص به نظر می‌آیند و برای همین انسان‌ها از قدیم آن‌ها را نام‌گذاری کرده‌اند. این شکل‌ها واقعی نیستند و ستاره‌های تشکیل‌دهندهٔ آن‌ها در فضا ممکن است فاصله‌های بسیار زیادی از هم داشته باشند، اما از دید ما روی زمین کنار هم دیده می‌شوند. صورت‌های فلکی در گذشته برای جهت‌یابی در دریا و صحرا، تنظیم تقویم و روایت افسانه‌ها اهمیت داشتند و امروزه نیز در ستاره‌شناسی برای تقسیم‌بندی آسمان و پیدا کردن موقعیت اجرام آسمانی استفاده می‌شوند.
بنابراین، صورت‌های فلکی هم ابزاری باستانی برای درک و قصه‌پردازی دربارۀ آسمان هستند و هم سیستمی علمی و استاندارد برای نقشه‌برداری دقیق کیهان.
پس مفهوم «صورت فلکی» را می‌توان از دو دیدگاه تاریخی و علمی مدرن توضیح داد:
۱. دیدگاه تاریخی و فرهنگی
از هزاران سال پیش، انسان‌ها با نگاه کردن به آسمان شب، تلاش می‌کردند تا از میان انبوه ستارگان، الگوها و شکل‌های معناداری پیدا کنند. آن‌ها با متصل کردن ستارگان درخشان به یکدیگر با خطوط فرضی، شکل‌هایی مانند حیوانات، قهرمانان اساطیری یا اشیاء را در ذهن خود تصور می‌کردند.
این الگوهای خیالی که «صورت فلکی» نام گرفتند، کاربردهای مهمی داشتند:
جهت‌یابی: مهم‌ترین کاربرد آن‌ها کمک به مسیریابی در شب بود. برای نمونه، پیکر آسمانی خرس کوچک به دلیل داشتن ستارۀ قطبی، همواره جهت شمال را نشان می‌دهد و راهنمای دریانوردان و مسافران بوده است.
تقویم کشاورزی: ظهور و غروب برخی از صورت‌های فلکی در زمان‌های خاصی از سال، نشان‌دهندۀ زمان مناسب برای کاشت و برداشت محصولات بود. برای مثال، دیده‌شدن صورت فلکی شکارچی در ابتدای شب، نشانۀ فرارسیدن زمستان در نیم‌کرۀ شمالی است.
اسطوره‌شناسی و قصه‌گویی: فرهنگ‌ها و تمدن‌های مختلف (مانند یونانیان، بابلی‌ها، مصریان و ایرانیان) داستان‌ها و اسطوره‌های خود را به این الگوهای آسمانی نسبت می‌دادند و از آن‌ها برای انتقال دانش و فرهنگ به نسل‌های بعد استفاده می‌کردند.
۲. دیدگاه علمی و امروزی
در حقیقت، ستارگانی که یک صورت فلکی را می‌سازند، معمولاً هیچ ارتباط فیزیکی با یکدیگر ندارند و در فاصله‌های بسیار متفاوتی از زمین قرار گرفته‌اند. الگویی که ما می‌بینیم، تنها نتیجۀ زاویۀ دید ما از روی زمین است. این پدیده مانند آن است که از دور به چراغ‌های یک شهر در شب نگاه کنید و با وصل کردن چند چراغ نزدیک به هم در دید خود، یک شکل بسازید، در حالی که آن چراغ‌ها در واقعیت فاصلۀ زیادی از هم دارند.
در علم اخترشناسی مدرن، تعریف صورت فلکی دقیق‌تر و جامع‌تر است:
اتحادیۀ بین‌المللی اخترشناسی (IAU)، کل کرۀ آسمان را مانند یک نقشه به ۸۸ منطقۀ رسمی مرزبندی کرده است. امروزه، یک «صورت فلکی» نه تنها شامل الگوی اصلی و درخشان ستارگان است، بلکه به کل آن ناحیه از آسمان با مرزهای مشخص‌شده اطلاق می‌شود.
هر ستاره، کهکشان یا جرمی که در محدودۀ مرزهای یک صورت فلکی قرار بگیرد، بخشی از آن صورت فلکی محسوب می‌شود، حتی اگر جزو الگوی اصلی و شناخته‌شدۀ آن نباشد.
تفاوت صورت فلکی با اخترک (Asterism)
مهم است که صورت فلکی را با «اخترک» اشتباه نگیریم. اخترک به یک الگوی ستاره‌ای ساده و معروف گفته می‌شود که جزو ۸۸ صورت فلکی رسمی نیست، بلکه ممکن است بخشی از یک یا چند صورت فلکی باشد.
مشهورترین مثال: الگوی «آبگردان بزرگ» یک اخترک است که بخشی از صورت فلکی خرس بزرگ محسوب می‌شود.... بیشتر در ویکی پدیا
